فلسفه نزول وحی و رسالت پیامبر گرامی اسلام ـ ص ـ را می‌توان در آینه این آیه از قرآن کریم یافت که «و ما انزلنا علیک الکتاب الا لتبین لهم الذی اختلفوا فیه و هدی و رحمه لقوم یؤمنون» (نحل / 64) و باز تأکید دیگر که: «و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم و لعلهم یتفکرون» (نحل / 41)

نکته‌ها

از آیات بالا نکته‌های کلیدی زیر را می‌توان استفاده کرد:

1 ـ انحصار چرائی فرود آمدن وحی الهی در تبیین اختلافات و جدایی حق از باطل.

2 ـ تعیین قرآن در هدایت و رحمت برای گروه مؤمنان.

3 ـ تعیین وظیفه تبیین برای رسول ـ ص ـ.

4 ـ تفکر مؤمنان به ازای این تبیین.

با کنار هم گذاشتن عناصر کلیدی این آیات، ساختاری از (نزول + تبیین + تفکر = هدایت + رحمت) به دست می‌دهد که در نتیجه آن اختلاف‌های نهادهای بشری نیز مرتفع می‌گردد.

دیگر گزاره‌های شناسه‌ای قرآن کریم را می‌توان در این آیات جستجو کرد. «هذا بلاغ للناس و لینذروا به و لیعلموا انما هو اله واحد و لیذکروا اولوالالباب» (ابراهیم / 52) همچنین «هذا بیان للناس و هدی و موعظه للمتقین» (آل عمران / 138) در آیات متعددی هم بر رسالت بیانی و ابلاغی پیامبر گرامی اسلام ـ ص ـ تأکید شده است. از جمله «فاعلموا انما علی رسولنا البلاغ المبین» (مائده / 92) «و ما علی الرسول الا البلاغ المبین» (نور / 54) در نتیجه بیان و بلاغ دو رهیافت کتاب آسمانی است که خود نیز صفت بیان و بلاغ را به دوش می‌کشد و این هر دو طبق آیین‌نامه قرآنی «فاذا قرءناه فاتبع قرآنه، ثم ان علینا بیانه» (قیامت / 18 و 19) و نیز «فانما علیک البلاغ و علینا الحساب» (رعد / 40) رسالتی الهی ـ نبوی است که از سویی اهمیت بیان و بلاغ را می‌رساند و از سوی دیگر سنگینی مسئولیت مخاطبانی را که در راستای این رسالت هستند.

تفقه قرآنی

از طرف دیگر کتاب انسا‌ن‌ساز قرآن گروه خاصی از جوامع بشری را مورد خطاب قرار می‌دهد: «قد فصلنا الآیات لقوم یفقهون» (انعمام / 98) همچنین «انظر کیف نصرف الآیات لعلهم یفقهون» (انعام / 65)

اما تفقه چیست؟ قرآن کریم در یک دسته‌بندی سلبی، کار چشم را دیدن و کار گوش را شنیدن و کار قلب (عقل) را تفقه می‌داند «لهم قلوب لا‌یفقهون بها» (اعراف / 179) عبارت تفقه در دین نه به معنای مصطلح امروزی آن ـ که به یک رشته محصور می‌شود ـ بلکه به معنای عمومی و قرآنی آن ‌که در آیه و ما کان المؤمنون لینفروا کافه فلولا نفر من کل فرقه منهم طائفه لیتفقهوا فی الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون (توبه / 122) به رسالت جامع دین‌مداران بر‌می‌گردد‌، با عنایت به آیات سابق‌الذکر قرآن‌محوری را به خوبی تداعی می‌کند.

نتیجه

این نرم‌افزار جهان‌شمول که زیرساختی انسان‌ شناسانه، ساختاری هدایت‌گرانه و هدفی خداشناسانه دارد و اولوالالباب را به تفقه دعوت می‌کند، بدون شک نباید در حاشیه کارهای آموزشی و پژوهشی قرار بگیرد. در این میان تفسیر کلام وحی جایگاه ویژه‌ای دارد.

پرداختن به قرآن و جاری کردن آیات آن در رگ‌های آموزش و پژوهش و تهذیب حوزه به تحقیق تنها راه نجات از ندانم‌کاری، فرصت‌سوزی و بی‌برنامه‌گی‌هاست. پررنگ ساختن تفسیر در حوزه و هدایت سایر رشته‌ها به سوی آن، نتیجه خوبی چون وحیانی شدن دانش‌های ما خواهد داشت و انقلابی در سامانه آموزشی حوزه پدید خواهد آورد.

به امید روزی که طلاب از بدو ورود به حوزه تا درس‌های خارج و پایان‌نامه‌ها و کتاب‌ها و همایش‌ها، قرآن‌محور باشند و جامعه شیعی را از پرتو ثقلین بهره‌مند گردانند.

الذین یبلغون رسالات الله و یخشونه و لایخشون احداً الا الله و کفی بالله حسیباً (احزاب / 39)