سلام درباره نقش روحانيت در جنگ و انعكاس آن در فيلم اخراجي‌ها، ساخته آقاي مسعود ده‌نمكي، مطالب زير بسيار قابل تامل است: 1. شخصيت ميرزا، كه ده‌نمكي او را عارف كامل مي‌خواند، به متصوفه نزديكتر است تا عارف اسلامي. حتي اگر او را بتوان در زمره عارفان مسلمان قرارش داد كه نمي‌توان، چنين شخصيت‌هايي از عارفان قاعد بوده‌اند تا عارفان قائم. و هيچگاه همانگونه كه در دوران جنگ ديديم، اين گونه افراد فرمان جهاد نداده‌‌اند. و به نظر مي‌رسد نويسنده در صدد پاكسازي چهره چنين افرادي بوده و نمي‌دانم چه عمدي داشته كه سازي هم به دست عارفي داده باشد. 2. انتقاد اصلي من به شخصيت روحاني حاضر در فيلم است. ده‌نمكي، شايد جنگ را خوب درك كرده باشد، اما با شخصيتي كه از روحانيت در فيلمش ارائه كرده، معلوم است همه زواياي جنگ را خوب نديده. او نقش تصويربرداران جنگ را به خوبي نشان داده اما وقتي به روحانيت جاضر در جنگ مي‌پردازد، گويي هيچ گاه با يك روحاني در صحنه نبرد مواجه نشده است. خوب بود لااقل سري به كتابخانه حوزه هنري مي‌زد و چند كتاب درباره شخصيتهايي چون شهيد رداني‌پور، شريف‌قنوتي و... مي‌خواند و يا دست كم آرشيو فيلم‌هاي شهيد آويني را گذرا نگاهي مي‌انداخت. روحاني ساخته ده‌نمكي، در صحنه نبرد هيچ‌گاه از عبا و قباي خويش بيرون نمي‌آيد و به جاي تفنگ، تسبيح به دست مي‌گيرد و غير از استخاره و نصيحت و توبه‌فرمايي كاري از دستش برنمي‌آيد و هميشه هم بيرون گود ايستاده و دست آخر هم با نوش جان كردن شربت جانبازي از صحنه نبرد مي‌گريزد! به راستي، روحانيتي كه در طول جنگ به نسبت جمعيتش بيشترين شهيد را تقديم كرده است، اين گونه بوده است؟ اگر كمال تبريزي و يا كارگردان ديگري چنين تصويري از روحانيت ارائه مي‌كرد، خود ده‌نمكي با او چه مي‌كرد؟ به اعتقاد من توهين به روحانيت در فيلم اخراجي‌ها به مراتب بيش از آن بود كه در مارمولك انجام شده بود و جا داشت در اين باره هم به او تذكري داده مي‌شد. هر چند شخصيت گرينف در اخراجي‌ها نيز روحاني ديگري بود كه لباس روحانيت نداشت...